دندان های عقل یا مولر سوم، آخرین دندان هایی هستند که بین سنین ۱۷ تا ۲۱ سالگی در دهان رویش پیدا می کنند. به طور معمول در دهان ما فضای کافی برای رشد و جای گرفتن طبیعی دندان عقل وجود ندارد. با این که خیلی از افراد ممکن است مشکلی با دندان عقل خود نداشته باشند در بسیاری دیگر از افراد دندان عقل ممکن است درد و ناراحتی به وجود بیاورد و لازم باشد که آن را خارج کنند.
دندان عقل به سه حالت ممکن است رویش کند: کامل در دهان نمایان شود، قسمتی از آن در دهان نمایان شود و نیمه نهفته باشد، اصلا رویش نکند و در زیر لثه بماند که به این حالت نهفتگی دندان عقل گفته می شود.
طبقه بندی نهفتگی دندان عقل بر اساس زاویه ی قرار گیری
۱٫ مزیوانگولار : شایع ترین نهفتگی است در این حالت دندان عقل با زاویه ای به سمت دندان کناری رشد می کند. نهفتگی مزیوانگولار کمترین سختی کشیدن را دارد.
۲٫ دیستوانگولار : برعکس حالت قبل است و دندان عقل با زاویه ای به سمت پشت دهان و زاویه فک رشد می کند. این نهفتگی بیشترین سختی کشیدن را دارد چون برای برداشت دندان لازم است حجم زیادی از استخوان خارج شود.
۳٫ افقی : در این حالت محور طولی دندان عقل در فک عمود بر محور طولی دندان کناری قرار می گیرد.
۴٫ عمودی : در نهفتگی عمودی محور طولی دندان عقل و دندان مولر کناری با هم موازی است.
۵٫ عرضی : این نهفتگی کمترین شیوع را در بین نهفتگی های دندان عقل دارد و دندان در جهت باکولینگوالی قرار می گیرد.
اندیکاسیون های خارج سازی دندان های عقل نهفته
۱٫ پیشگیری از پوسیدگی های دندانی : پوسیدگی به علت تجمع پلاک های میکروبی در سطح دندان ایجاد می شود. یا این حال حتی زمانی که ارتباط واضحی بین مولر سوم نهفته و حفره دهان وجود ندارد امکان پوسیدگی دندان عقل و دندان کناری هنوز وجود دارد و لازم است دندان عقل خارج شود.
۲٫ پیشگیری از بیماری های پریودونتال : در حضور دندان عقل نهفته استخوان کنار دندان مولر دوم تحلیل می رود که خود آغازگر مشکلت لثه است. از طرف دیگر به دلیل دشواری تمیز نگه داشتن دندان عقل که آخرین دندان قوس است و دسترسی به آن راحت نیست، در آن ناحیه شاید التهاب لثه و جینجیویت و تحلیل لثه خواهیم بود. بیماری پریودونتال دندان های کناری را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
۳٫ پیشگیری از تحلیل رفتن ریشه : فشاری که دندان عقل هنگام رویش به دندان کناری وارد می کند ممکن است سبب تحلیل ریشه آن شود و برای جلوگیری از آسیب ریشه دندان کناری باید دندان عقل در زمان مناسب خارج شود.
۴٫ درمان درد هایی که علل مشخصی ندارند : گاهی اوقات در اثر باقی ماندن دندان عقل در استخوان فک بیمار درد های مبهم و گاهی شدیدی را تجربه می کند که با خارج سازی دندان عقل برطرف می شود. لازم به ذکر است هرچه خارج کردن دندان عقل بیشتر به تعویق بیفتد احتمال بروز مشکلات مفصل فکی بیشتر می شود.
۵٫ پیشگیری از ایجاد آبسه : عفونت باکتریایی در اطراف دندان عقل سبب تولید چرک می شود و آبسه در آن ناحیه تشکیل می شود.
۶٫ پیشگیری از شکستن استخوان فک : وجود دندان عقل نهفته در فک ساختار فک را ضعیف و آن را مستعد شکستن می کند چون حجم استخوان در آن ناحیه کم شده است.
۷٫ پیشگیری از نیاز به درمان ارتودنسی در آینده : فک ما به طور معمول گنجایش قرار گیری ۲۸ دندان را دارد. دندان عقل هنگام رویش به دندان کناری خود فشار می آورد و آن دندان نیز به دندان کناری خود و به همین ترتیب سبب به هم ریختگی دندان ها در فک می شود.
۸٫ پیشگیری از پری کورونیت : به عفونت و التهاب ایجاد شده در بافت نرم اطرف تاج دندان نیمه نهفته در اثر باکتری های دهان، پری کورونیت گفته می شود.
۹٫ پیشگیری از سلولیت : به عفونت باکتریایی که در زبان، گونه یا گلو ایجاد می شود، سلولیت می گویند که از علل آن همین دندان عقل نیمه نهفته می تواند باشد.
۱۰٫ پیشگیری از استئومیلیت : اگر عفونت ایجاد شده به استخوان راه پیدا کند استئومیلیت نام می گیرد که خطرناک است.
۱۱٫ پیشگیری از تشکیل کیست و تومور ها با منشا دندانی : به ندرت پیش می آید از فولیکول دندانی یک کیست متورم حاوی مایع ایجاد شود.
کنترا اندیکاسیون های خارج سازی دندان های عقل نهفته
۱٫ سن زیاد بیمار : شایع ترین عاملی که مانع جراحی دندان عقل می شود سن بیمار است. در بیماران مسن، دندان هایی که با لایه ای از استخوان پوشانده شده اند و درد و ناراحتی برای بیمار ایجاد نکرده اند بهتر است جراحی نشوند.
۲٫ وجود مشکلات پزشکی و سلامت : در بیماری که دچار ناراحتی در سیستم قلبی عروقی یا سیستم ایمنی خود است و یا مشکلات انعقادی دارد که عمل جراحی را با مشکل روبرو می کند، دندان عقل نهفته و بدون علامت باید در محل باقی بماند و دندان پزشک نباید اقدام به خارج سازی آن کند.
۳٫ خطر آسیب دیدن ساختار های حیاتی و آناتومیک مجاور : زمانی که عمل جراحی دندان عقل خطر آسیب به اعصاب ناحیه و دندان های مجاور را به همراه داشته باشد ممکن است دندان پزشک تصمیم بگیرد دندان را در محل خود باقی بگذارد.
بهترین زمان برای خارج سازی دندان عقل
بهترین زمان برای خارج سازی دندان عقل بین سنین ۱۷ تا ۲۱ سالگی است که یک سوم تا دو سوم طول ریشه های دندان تکمیل شده است. در بیمارانی که بالای ۳۰ سال سن دارند بهتر است دندان عقل نهفته ای که کاملا زیر استخوان قرار دارد و هیچ گونه درد و ناراحتی برای بیمار ایجاد نکرده است، دست نخورده باقی بماند.
خارج سازی دندان عقل
دندان پزشک بر اساس نحوه رویش دندان عقل و موقعیت آن در فک تصمیم می گیرد که آن را به روش کشیدن ساده یا جراحی خارج کند. مراحل روش جراحی دندان عقل را به اختصار توضیح خواهیم داد :
۱٫ مرحله اول ایجاد بی حسی مناسب : در ابتدا دندان پزشک با تزریق داروی بی حسی، دندان مورد نظر و بافت های اطراف آن را بی حس می کند. بعد از این مرحله بیمار در طی جراحی احساس هیچ گونه دردی نمی کند.
۲٫ مرحله دوم کنار زدن بافت نرم : دندان پزشک ابتدا میزان کافی از بافت نرم روی استخوان را کار می زند.
۳٫ مرحله سوم حذف استخوان : بعد از برش بافت نرم دندان پزشک ممکن است مقداری از استخوان روی دندان را بردارد. میزان برداشت استخوان به عمق نهفتگی دندان عقل، شکل ریشه های دندان و زاویه دندان در فک بستگی دارد.
۴٫ مرحله چهارم بیرون آوردن دندان : بعد از این که دسترسی به دندان ایجاد شد دندان پزشک با برش دادن دندان و ابزار های مخصوص دندان عقل را بیرون می آورد
۵٫ مرحله پنجم بخیه زدن : بعد از خارج سازی دندان ابتدا درون حفره پاک سازی می شود و تیزی های استخوانی ایجاد شده در اثر جراحی بر طرف می شوند سپس لبه های بافت نرم کنار هم قرار می گیرد و بدون فشار به هم بخیه می شوند.
مراقبت های بعد از جراحی دندان عقل
• کنترل خونریزی : ترشح مقداری خونابه در روز اول بعد از کشیدن دندان کاملا طبیعی است و بیمار باید از تف کردن زیاد خودداری کند. اگر در محل جراحی خونریزی ادامه دار مشاهده شد بیمار باید سعی کند با فشار آوردن یک تکه گاز تمیز روی محل خونریزی را کنترل کند و اگر قطع نشد حتما به دندان پزشک مراجعه کند.
• کنترل درد بعد از عمل : احساس درد پس از جراحی و از بین رفتن اثر ماده بی حسی طبیعی است و بیمار باید از مسکن هایی مثل ایبوبروفن، استامینوفن یا هر مسکن دیگری که دندان پزشک تجویز کرده است به مدت ۳ تا ۴ روز، استفاده کند.
• ایجاد تورم و کبودی در ناحیه جراحی : در محل جراحی به علت دست کاری شدن بافت ها ممکن است تا چند روز تورم و التهاب دیده شود که جای نگرانی نیست. تورمی که بعد از گذشت ۴۸ تا ۷۲ ساعت کاهش نیافته است و در حال شدید شدن است باید مورد توجه قرار بگیرد و بیمار حتما باید به دندان پزشک خود مراجعه کند. بیمار برای کاهش تورم بعد از جراحی باید روی ناحیه عمل کمپرس سرد یخ قرار دهد همین طور بعضی از دندان پزشکان برای کنترل ادم و تورم بعد از عمل داروی دگزامتازون را برای ۲ تا ۳ روز تجویز می کنند.
• فعالیت های روزمره : در هفته اول بعد از جراحی بیمار باید از انجام فعالیت های شدید مثل ورزش های سخت و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند.
• نوشیدن مایعات : بیمار باید در ۲۴ ساعت اول بعد از جراحی از مصرف نوشیدنی های گرم، الکلی، کافئین دار و یا گاز دار خودداری کند و تا چند روز به هیچ وجه برای نوشیدن از نی استفاده نکند.
• غذا خوردن : بیمار در ۲۴ ساعت اول تنها مجاز به خوردن غذاهای نرم و سرد است و باید از خوردن غذاهای سفت، گرم و پر ادویه که موجب تحریک زخم در ناحیه جراحی شده می شوند خودداری کند.
• بهداشت دهان و دندان ها : در ۲۴ ساعت اول بعد از جراحی بیمار نباید ناحیه جراحی شده را مسواک بزند و بعد از آن می تواند مسواک زدن نرم را به آرامی شروع کند. شستشوی دهان با دهانشویه و یا آب نمک ولرم به مدت یک هفته به بهبود التهاب زخم و ترمیم سریع تر آن کمک می کند. تجمع مواد غذایی در حفره جراحی موجب تاخیر در بهبود زخم و عفونت می شود بنابراین بیمار بعد از هر وعده غذایی باید دهان خود را به خوبی تمیز کند.
• مصرف سیگار و دخانیات : افرادی که سیگار می کشند باید حداقل تا ۷۲ ساعت بعد از جراحی از مصرف سیگار خودداری کنند و در صورت استفاده از سایر دخانیات، مصرف آن را تا یک هفته قطع کنند چرا که مصرف هر گونه دخانیات بهبودی زخم را با مشکل روبرو می کند.
• مراقبت از بخیه ها : بخیه های قابل جذب در طی چند هفته حل می شوند و بخیه های غیر قابل جذب باید ظرف یک هفته تا ده روز کشیده شوند. بیمار باید در تمیز نگه داشتن بخیه های خود دقت کند.
• مصرف آنتی بیوتیک : اگر در اطراف دندان عقل آبسه یا پری کورونیت ایجاد شده است دندان پزشک بعد از عمل آنتی بیوتیک تجویز می کند در غیر این صورت مصرف آنتی بیوتیک هیچ اندیکاسیونی ندارد.
• سختی در باز کردن دهان یا تریسموس : در طی عمل جراحی به علت باز ماندن طولانی دهان مفصل گیجگاهی فکی تحت فشار قرار می گیرد و ممکن تا چند روز بیمار در باز کردن دهان خود دچار مشکل شود که کاملا طبیعی است و طی یک هفته تا ده روز بعد از عمل بر طرف خواهد شد.
در چه صورت بعد از جراحی بیمار باید به دندان پزشک خود مراجعه کند؟
مشاهده هر یک از علائم زیر و تشدید شدن آن ها می تواند نشان دهنده عفونت، آسیب عصبی یا عوارض جدی دیگر باشد که نباید از آن غافل شد:
• طعم و بوی ناخوشایند در دهان که از بین نمی رود.
• خون ریزی بیش از حد که غیر قابل کنترل است.
• احساس تب
• درد شدیدی که توسط داروهای ضد درد برطرف نمی شود.
• تورم که بعد از دو یا سه روز تشدید شده است.
• بی حسی زبان یا گوشه لب
• مشاهده کبودی یا خون مردگی در بافت دهان
• مشاهده خون یا چرک در حفره بینی
بنابراین جراحی دندان عقل امروزه یک جراحی ساده و بدون درد است که با مراقبت های بعد از عمل و رعایت موارد توصیه شده می توان دوره نقاهت بعد از عمل را کوتاه کرد و بهبود بافت ها را تسریع بخشید.
“دکتر موفق فولادگر متخصص ایمپلنت دندان، متخصص ارتودنسی دندان و دندانپزشک زیبایی ”
✔ عضو سازمان رسمی نظام پزشکی کشور
✔ عضو انجمن دندانپزشکان ایران
✔ رتبه پنجم آزمون جامع دندانپزشکی کشور سال ۱۳۷۱
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Astra کشور سوئد
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Zimmer کشور آمریکا
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Horisons آمریکا
✔ دارای تجربه ۲۵ سال درمان بالینی در ایران و خارج از کشور
🏥 آدرس مطب : سعادت آباد ، میدان کاج ، ابتدای خیابان بهزاد ، ساختمان ارس ، پلاک۴ ، طبقه۴
📞 شماره تماس مطب : ۰۲۱۲۲۰۸۹۰۰۳