جرم روی دندان ها باعث ایجاد بوی بد دهان، پوسیدگی های دندان ها و ریشه ها و بروز بیماری های لثه می شود. رعایت بهداشت دهان و دندان در منزل و استفاده مرتب از مسواک و نخ دندان نمی تواند تمام جرم های دندانی را از بین ببرد. بنابراین دندان پزشکان توصیه می کنند که افراد هر چند وقت یک بار برای جرم گیری دندان های خود به مطب دندان پزشکی مراجعه کنند.
جرم دندانی چیست و چرا دندان ها جرم می گیرند؟
برای این که به درک مناسبی از جرم های دندانی برسیم اول باید بدانیم پلاک میکروبی چیست. پلاک میکروبی یک لایه بی رنگ و چسبناک از باکتری های استرپتوکوک است که در اثر مصرف مواد خوراکی در دهان ایجاد می شود و بر روی دندان ها به خصوص در فواصل بین دندانی و در سمت لینگوال دندان ها در قسمت های نزدیک لثه تجمع پیدا می کند و سبب ایجاد لایه ای سفید یا زرد رنگ بر روی دندان می شوند.
این پلاک های میکروبی اگر برای مدتی به دلیل عدم استفاده از مسواک و نخ دندان بر روی دندان ها باقی بمانند، به مرور زمان و طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت در اثر کلسیم و سایر املاح موجود در بزاق دهان کلسیفیه و سفت می شوند و با دندان ها اتصال ضعیفی بر قرار می کنند. این لایه ی سفت شده از پلاک های میکروبی که بالا یا زیر لثه تشکیل می شود، جرم دندانی نام دارد. این اتصال ضعیفی که بین جرم دندانی و دندان برقرار است با مسواک و نخ دندان به راحتی از بین نمی رود و برای از بین بردن آن وسایل دندان پزشکی نیاز است.
همان طور که گفتیم جرم دندانی می تواند بالا یا زیر لثه تشکیل شود. جرم بالای لثه معمولا سفید مایل به زرد رنگ و حتی گاهی خاکستری است و موجب تجمع پلاک باکتریال می شود. جرم بالای لثه اگر برداشته نشود به مرور به عمق لثه نفوذ می کند و سبب تحلیل لثه می شود. جرم زیر لثه بر سطح ریشه متصل می شود و رنگ آن قهوه‌ای تا سیاه یا سبز مایل به سیاه است. جرم دندان زیر لثه سبب بیماری لثه، تحلیل استخوان اطراف ریشه و لقی دندان ها می شود.
علاوه بر افرادی که در رعایت بهداشت دهان و دندان کم کاری می کنند، افراد سیگاری و کسانی که مصرف کننده مواد مخدر هستند نیز بیشتر از سایر افراد به جرم گیری دندان ها نیاز پیدا می کنند. همچنین افرادی که بیش از اندازه چای می نوشند زیاد به جرم دندان مبتلا می شوند. بزاق دهان نیز یک عامل کمک کننده به تشکیل جرم دندانی است بنابراین حتی اگر فرد برای مدتی غذا نخورد باز هم جرم روی دندان ها ایجاد می شود.
عوارض جرم دندانی
وجود جرم روی دندان ها و باقی ماندن آن در طولانی مدت، خطرات و مشکلات زیادی را برای بیمار به همراه دارد:
• بوی بد دهان : در اثر فعالیت باکتری های موجود در پلاک و جرم دندان، گاز سولفید هیدروژن تولید می شود که سبب ایجاد بوی ناخوشایندی در دهان می شود.
• پوسیدگی دندان ها : باکتری های موجود در جرم دندان اسید تولید می کنند و Ph دهان را کم می کنند و این خود به راحتی می تواند منجر به پوسیده شدن دندان ها شود. پوسیدگی دندان ممکن است در ابتدا سطحی باشد، اما به مرور زمان پیشرفت می کند و در صورتی که درمان نشود امکان دارد دندان کامل از بین برود.
• پوسیدگی ریشه دندان ها : جرم های دندانی در بخش های زیر لثه و روی ریشه دندان جمع می شوند و سبب پوسیده شدن سطح ریشه می شود.
• خونریزی لثه : جرم دندانی و فعالیت باکتری ها سبب حل شدن فیبر لثه و الیاف کلاژن لثه و در نتیجه ایجاد التهاب در لثه (ژینژیویت) می شود و حتی تحریک های کوچک مثل مسواک زدن ممکن است سبب ایجاد خونریزی شود.
• تحلیل لثه و بیماری های لثه : در صورتی که جرم روی دندان ها باقی بماند، بیماری لثه (که به آن بیماری پریودونتال می گویند) پیشرفت می کند و ممکن است فرد به پیوند لثه نیاز پیدا کند.
• تحلیل استخوان : بیماری لثه و عفونت و تحلیل لثه سبب تحلیل استخوان ها و در نتیجه لقی دندان ها می شود و برای درمان آن پیوند استخوان باید انجام شود.
• بروز بیماری های قلبی و عروقی : در اثر نفوذ باکتری های موجود در جرم دندان به درون لثه این باکتری ها وارد جریان خون می شوند و به دنبال آن احتمال بروز بیماری هایی مثل آرترواسکلروز، آنژین صدری سکته مغزی و … افزایش پیدا می کند.
علل زود جرم گرفتن دندان
• یک بار مسواک زدن در طول روز : روزی دو مرتبه مسواک زدن، یکی شب قبل از خواب و دیگری صبح بعد از بیدار شدن از خواب برای کنترل پلاک میکروبی و جرم نگرفتن دندان ها لازم است.
• مصرف بیش از حد مواد غذایی چسبنده و شیرین : برای داشتن دندان هایی سالم، داشتن یک رژیم غذایی سالم و پرهیز از مصرف زیاد موادی مثل سوهان و گز، پیتزا، شیرینی و … ضروری است.
• استفاده نکردن از خمیر دندان : به طور کلی گفته شده که مسواک زدن اصولی و درست بسیار مهم تر از استفاده از یک خمیر دندان گران قیمت است. با این نمی توان تاثیر خمیر دندان را بر کاهش پلاک میکروبی و جرم دندانی نادیده گرفت.
• استفاده نکردن از نخ دندان : استفاده از نخ دندان برای پیشگیری از تشکیل جرم های بین دندانی ضروری است.
• عدم مراجعه به مطب دندان پزشکی برای جرم گیری : مسواک و نخ دندان امکان دسترسی به تمام قسمت های دندان ها و برداشتن جرم های دندانی را به ما نمی دهد بنابراین لازم است جرم گیری در مطب نیز در برنامه مراقبت دهان و دندان قرار گیرد.
• عدم درمان ارتودنسی : افرادی که ناهنجاری های دهان و دندان دارند یعنی فک آن ها در موقعیت طبیعی قرار ندارد و دندان های به هم ریخته دارند، بسیار بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به بروز جرم های دندانی قرار دارند.
انواع روش های جرم گیری دندان
جرم گیری دندان ها به یکی از سه روش زیر انجام می گیرد:
• جرم گیری با ابزار دستی : در این روش از قلم هایی به نام اسکیلر و کورت برای جرم گیری استفاده می شود. شناسایی جرم ها و نقاط آلوده به روش لامسه انجام می شود.
• جرم گیری با دستگاه اولتراسونیک : معمول ترین روش موجود است. در این روش لرزش سر فلزی دستگاه اولتراسونیک جرم ها را جدا می کند. این دستگاه همزمان آب اسپری می کند تا هم جرم ها شسته شوند و هم نوک دستگاه خنک شود و به دندان ها آسیب نزند.
• جرم گیری با لیزر : بعد از پاک سازی جرم از روی دندان ها دندان پزشک با استفاده از لیزر مخصوص پاکت های لثه و سطوح ریشه را درمان می کند تا اتصال بافت ها سریع تر برقرار شود.
مراحل جرم گیری دندان
۱) جرم گیری و کورتاژ لثه : در این مرحله به یکی از روش های گفته شده جرم گیری دندان ها انجام می شود و بافت عفونی لثه حذف می شود. جرم گیری معمولا نیاز به بی حسی ندارد مگر این که بیمار درد داشته باشد.
۲) بروساژ دندان : بعد از جرم گیری دندان پزشک با یک خمیر مخصوص به نام خمیر پروفیلاکسی و وسیله ای که سر برسی دارد، سطح دندان ها را صاف و صیقلی می کند. بروساژ لکه ها را از بین می برد و دندان ها را سفید و درخشان می کند.
۳) صیقلی کردن دندان با Airflow: این روش لکه های ناشی از سیگار، چای و قهوه و همچنین پلاک ها را بدون تماس مستقیم و فشار از بین می برد. در این روش از اسپری هوا و سدیم بی‌کربنات و واتر جت برای برطرف کردن پلاک و لکه‌ها استفاده می شود.
فواید جرم گیری دندان ها
• جلوگیری از التهاب و خونریزی لثه.
• جلوگیری از گسترش عفونت و باکتری ها در لثه و ورود آن ها به جریان خون.
• سفید و درخشان شدن دندان ها.
• جلوگیری از ایجاد و گسترش پوسیدگی.
• کاهش بوی بد دهان.
مزایای جرم گیری دندان ها نسبت به روش های دیگر
• مزایای جرم گیری کردن دندان ها نسبت به استفاده از مسواک و نخ دندان : مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می تواند بسیاری از جرم ها و پلاک ها را از بین ببرد اما بر عکس جرم گیری قادر به از بین بردن همه آن ها نیست البته هیچ کدام نمی تواند جایگزین دیگری شود.
• مزایای جرم گیری کردن دندان ها نسبت به درمان بلیچینگ : بلیچینگ دندان ها یک درمان زیبایی برای سفید کردن دندان ها است در حالی که جرم گیری یک پروسه درمانی است.
سولات متداول در رابطه با جرم گیری دندان
• جرمگیری دندان ها هر چند وقت یکبار باید انجام گردد ؟
پاسخ این سوال به وضعیت سلامت دهان و دندان و نوع بزاق افراد بستگی دارد. به افرادی که بزاق دهان آن ها مستعد تشکیل جرم و بیماری های لثه است توصیه شده که هر ۶ ماه یک بار جرم گیری کنند.
• آیا جرم گیری دندان ها درد دارد؟
جرم گیری دندان ها معمولا هیچ گونه دردی ندارد و اگر بیمار حین جرم گیری و کورتاژ لثه احساس درد کرد دندان پزشک برای او بی حسی تزریق می کند.
• آیا جرم گیری کردن باعث پوسیدگی دندان ها می شود؟
پوسیدگی دندان به دلیل آسیب به مینای دندان اتفاق می افتد، پس تا زمانی که جرم گیری به گونه ای انجام شود که به مینا آسیب نزند، دندان ها هم پوسیده نمی شوند. در واقع آن چه باعث پوسیدگی دندان می شود عمل جرم گیری نیست بلکه جرم دندانی است.
• آیا می توان دندان کامپوزیت، لمینیت یا دندان ایمپلنت شده را جرم گیری کرد؟
جرم گیری برای این دندان ها انجام می شود اما چون نسبت به دندان های اصلی حساس تر هستند جرم گیری باید با دقت و مهارت بیشتری انجام شود.
• علت حساسیت دندان ها بعد از جرم گیری چیست؟
اندکی حساسیت دندان ها به مواد غذایی سرد و گرم بعد از جرم گیری برای مدتی طبیعی است. علت این است که در اثر تحلیل لثه ریشه دندان ها با بیرون ارتباط برقرار کرده اند اما چون روی سطح دندان را جرم پوشانده بود این جرم مانند عایق حرارتی عمل می کرده و در نتیجه بعد از جرم گیری تا چند روز دندان هستند.
• آیا جرم گیری باعث ضعیف شدن و لق شدن دندان می شود؟
همان طور که گفتیم تجمع جرم اطراف دندان سبب تحلیل لثه و تحلیل استخوان می شود. جرم اطراف دندان ها فضای خالی ایجاد شده بین ریشه دندان و استخوان را پر می کنند و بیمار متوجه لقی دندان های خود نمی شود. با برداشته شدن جرم ها لقی دندان ها نمایان می شود اما پس از مدتی با بهبود بافت لثه و برقرار شدن مجدد پیوند ها بین الیاف لثه ای و دندان این لقی هم برطرف خواهد شد.
مراقبت های بعد از جرم گیری دندان
بعد از جرم گیری دندان ها حتما از دهانشویه ای که دندان پزشک تجویز می کند، استفاده کنید و یک هفته پس از جرم گیری دندان ها استفاده از دهانشویه را قطع نمایید.
• درصورت بروز حساسیت در دندان ها بعد از جرم گیری نیازی به نگرانی نیست، این حساسیت پس از مدتی خود به خود رفع خواهد شد.
• حداقل هر ۶ ماه و حداکثر سالی یک بار جرم گیری کنید.
• اگر در هنگام مسواک زدن دندان ها دچار خونریزی در ناحیه‌ای از لثه شدید، به دندان پزشک مراجعه کنید.
یک عامل مهم و تاثیرگذار در اعتماد به نفس افراد داشتن دندان های صاف، براق و بدون لکه است و جرمگیری دندان ها برای رسیدن به این هدف امری ضروری است. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برای حفظ بهداشت دهان و دندان لازم است اما کافی نیست. جرمگیری دندان ها علاوه بر این که جرم و پلاک میکروبی را از بین می برد از بروز بیماری های جدی لثه، پوسیدگی دندان ها و بوی بد دهان جلوگیری می کند. بنابراین مراجعه منظم به دندان پزشکی برای جرمگیری و برساژ دندان ها به طور مرتب توصیه شده است.
“دکتر موفق فولادگر متخصص ایمپلنت دندان، متخصص ارتودنسی دندان و دندانپزشک زیبایی ”
✔ عضو سازمان رسمی نظام پزشکی کشور
✔ عضو انجمن دندانپزشکان ایران
✔ رتبه پنجم آزمون جامع دندانپزشکی کشور سال ۱۳۷۱
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Astra کشور سوئد
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Zimmer کشور آمریکا
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Horisons آمریکا
✔ دارای تجربه ۲۵ سال درمان بالینی در ایران و خارج از کشور
🏥 آدرس مطب : سعادت آباد ، میدان کاج ، ابتدای خیابان بهزاد ، ساختمان ارس ، پلاک۴ ، طبقه۴
📞 شماره تماس مطب : ۰۲۱۲۲۰۸۹۰۰۳