دندان به طور کلی از دو قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است . درون ریشه کانال ریشه قرار دارد و درون ریشه پالپ دندان که حاوی عروق و اعصاب متعدد است. این عروق و اعصاب وظیفه تغذیه ، مرطوب نگه داشتن بافت درونی دندان و ایجاد حس سرما و گرما را بر عهده دارند. وقتی عفونتی کانال ریشه دندان را درگیر می کند التهاب ایجاد شده در ناحیه برای بیمار ایجاد درد و ناراحتی می کند. در این حالت درمان ریشه یا عصب کشی دندان ضرورت می یابد . به این بیماری، بیماری اندودونتیک می گویند. هدف اصلی درمان ریشه برگرداندن فرم عملکرد اصلی به دندان مورد نظر است.
درجات مختلف پوسیدگی دندانی و درمان های مناسب
۱) پوسیدگی خفیف و سطحی در حد مینای دندان : در این حالت تغییر رنگ کرم یا قهوه ای در سطح دندان مشاهده می شود و بیمار درد و ناراحتی حس نمی کند . این پوسیدگی با یک درمان ترمیمی ساده به صورت برداشت پوسیدگی و پر کردن فضای خالی ایجاد شده با ماده ترمیمی مناسب بر طرف می شود.
۲) پوسیدگی از مینای دندان فرا تر رفته و عاج دندان را درگیر کرده است : به علت درگیر شد توبول های عاجی بیمار احساس درد خفیف و ناراحتی بعد از خوردن مایعات سرد و مواد غذایی شیرین دارد اما این درد چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد و سریع بر طرف می شود . در این حالت نیز با درمان ترمیمی مشکل به طور کامل بر طرف می شود .
۳) پوسیدگی عمیق شده و عاج را رد کرده است و به بافت پالپی دندان نزدیک شده است : در این حالت عروق خونی و فیبر های عصبی موجود در ناحیه پالپ ، در اثر مصرف مواد غذایی، مایعات و حتی به صورت خود به خود، به طور مرتب تحریک می شوند و علائم شدیدی را در بیمار ایجاد می کنند که معمولا پس از مدتی با داروهای ضد درد نیز برطرف نمی شوند . در این مرحله بر خلاف مراحل قبل دیگر درمان های ترمیمی جواب گو نیستند و مشکل بیمار را برطرف نمی کنند و چون آسیب ایجاد شده زیاد است برای تسکین درد باید به سراغ درمان عصب کشی دندان رفت .
چه زمانی انجام عصب کشی ضرورت می یابد ؟
در صورت آسیب غیر قابل ترمیم پالپ دندان، در اثر گسترش پوسیدگی و عفونت از ناحیه تاجی دندان نیاز به درمان ریشه پیدا می کند . اگر درمان عصب کشی انجام نشود باکتری های به بافت اطراف ریشه نفوذ می کنند و باعث التهاب بافت اطراف ریشه می شود که به مرور به استخوان نفوذ می کند و باعث تحلیل و ضعیف شدن استخوان می شود. در نتیجه بدون درمان، عفونت گسترش یافته در نهایت ، دندان لق شده و نیاز به کشیدن پیدا می کند.
علائم آسیب پالپ
۱) آسیب پالپ باعث حساس شدن دندان به دمای بالا و پایین می شود .
۲) وجود ترک روی سطح دندان سبب آسیب به پالپ دندان می شود .
۳) بعضی از افراد درد مستمر و ضربان دار دارند .
۴) وجود درد های خودبخودی و ادامه در دندان ها نشان دهنده آسیب پالپ دندان است .
۵) در دندان با آسیب پالپ درد شدید هنگام جویدن و گاز زدن مواد غذایی وجود دارد .
۶) التهاب، حساس شدن لثه در اطراف دندان و احساس تورم و گرمی می تواند نشان دهنده آسیب پالپ باشد .
۷) پوسیدگی عمیق و وسیع ممکن است به پالپ آسیب زده باشد .
ارزیابی دندان جهت درمان عصب کشی
قبل از شروع درمان دندان پزشک عواملی را که پیش آگهی درمان را تحت تاثیر قرار می دهد، بررسی کند :
۱٫ بررسی وضعیت پریودونتال : در هنگام معاینه دندان و وضعیت پالپ دندان پزشک باید وضعیت بافت های لثه ای را از جهت وجود ضایعات پریودونتال بررسی کند. اگر بیماری اندودونتیک به تنهایی وجود داشته باشد با درمان عصب کشی به طور کامل برطرف می شود اما در صورتی که با بیماری پریودونتال همراه باشد پیش آگهی درمان به شدت بیماری و پاسخ بدن بیمار بستگی دارد.
۲٫ بررسی امکان ترمیم تاج : از آن جایی که هدف اصلی در درمان ریشه بازگرداندن فرم و عملکرد مناسب به دندان است، قرار دادن یک ترمیم خوب بعد از کامل شدن درمان عصب کشی ضروری است. اگر پوسیدگی به زیر سطح استخوان گسترش پیدا کرده باشد ، نسبت تاج به ریشه نامناسب باشد، مشکلات پریودونتال وجود داشته باشد ترمیم نهایی با مشکل مواجه می شود.
مواردی که درمان عصب کشی نباید انجام شود
۱) زمانی که بیمار قادر نیست دهان خود را به میزان کافی باز کند تا دندان پزشک بتواند کار معالجه را انجام دهد درمان عصب کشی باید تا برطرف شدن مشکل بیمار به تعویق بیفتد.
۲) اگر دندان مورد نظر، دندان عقلی باشد که دندان مقابلش نیز کشیده شده است نگه داشتن آن منطقی نیست و به جای عصب کشی بهتر است کشیده شود.
مواردی که درمان عصب کشی منع تجویز ندارد
۱) سن : سن بیمار کنترا اندیکاسیون درمان ریشه نیست و از یک بیمار خردسال تا مسن می تواند درمان عصب کشی انجام دهد.
۲) مشکلات سیستمیک : برای بیماری که بیماری سیستمیک دارد درمان عصب کشی به مراتب آسان تر و کم خطر تر از کشیدن دندان است.
مراحل درمان عصب کشی
۱) پس از معاینه کامل و بررسی رادیو گرافی و تایید طرح درمان دندان پزشک درمان را شروع می کند. ابتدا با تزریق ماده بی حسی مناسب دندان و بافت های اطراف را بی حس می کند.
۲) در مرحله بعد پوسیدگی های دندان برداشته می شود.
۳) بعد از برداشت پوسیدگی ها یک حفره دسترسی به پالپ دندان تهیه می شود.
۴) سپس باید کانال های دندان از هرگونه باکتری، بافت پالپی عفونی و غیر عفونی پاکسازی شود.
۵) بعد از پاکسازی کانال های دندان باید فضای کانال ها با ماده پر کردنی مناسب و زیست سازگار به خوبی پر شود تا عوامل عفونت زا نتوانند مجدد وارد شوند.
۶) بعد از اتمام درمان عصب کشی تاج دندان با ماده کردنی مناسب ترمیم می شود یا روی آن روکش قرار داده می شود.
آیا درمان عصب کشی دندان با درد همراه است ؟
بسیاری از اقدامات درمان ریشه دندان برای تسکین درد دندانی ناشی از التهاب و عفونت پالپ انجام می شود. با استفاده از تکنیک های بی حسی و حتی بیهوشی ، اکثر بیماران در حین عمل راحت هستند و دردی را گزارش نمی کنند.
در چند روز اول پس از درمان ، دندان های بیمار ممکن است حساس شده باشد ، به خصوص در مواردی که قبل از عمل نیز درد یا عفونت وجود داشته باشد که این درد طبیعی است. این ناراحتی را می توان با داروهای مسکن بدون نسخه یا مسکن هایی که دندان پزشک تجویز کرده است مانند استامینوفن و ایبوبروفن، برطرف کرد.
در بعضی موارد ممکن است بیمار بعد از گذشت مدتی از پایان درمان ریشه در دندان درمان ریشه شده احساس درد یا فشار داشته باشد که بیش از چند روز طول بکشد . در این موارد لازم است بیمار برای بررسی مشکل به دندان پزشک خود مراجعه کند .
عوارض و مشکلات درمان عصب کشی دندان
عصب کشی دندان مانند هر روش دیگری ، ممکن است با عوارضی نیز همراه باشد:
۱) جا انداختن یا به اصطلاح میس کردن یک کانال : به طور مثال گاهی دندان پزشک فقط سه کانال ریشه در دندانی پیدا می کند که چهار کانال دارد. اگر یک کانال درمان نشود ، ممکن است عفونت ادامه پیدا کند و به استخوان گسترش یابد.
۲) پر شدن ناکافی کانال یا به اصطلاح سیل نبودن کانال : دندان پزشک همچنین باید مطمئن شود که مواد پر کننده به اندازه کافی به داخل کانال می رود تا آن را پر کند. اگر کانال ریشه به خوبی بسته نشده باشد، عفونت می تواند دوباره برگردد.
۳) حوادث حین درمان عصب کشی : در طول درمان ، ممکن است حوادث ناخواسته ای پیش بیاید مثلا ریشه دندان ترک بخورد ، ابزار ها در کانال بشکنند یا قسمتی از کانال را سوراخ کنند . این اتفاق ها باعث می شوند که ادامه درمان کانال دندان با مشکل مواجه شود و بر روی پیش آگهی نهایی درمان تاثیر بگذارد.
۴) استفاده از ابزار و وسایل آلوده نه تنها آسیب پالپ را کاهش نمی دهد بلکه سبب گسترش عفونت می شود و تاثیر آنتی بیوتیک ها را از بین می برد و سبب تشکیل آبسه بعد از درمان می شود.
مراقبت های بعد از درمان ریشه دندان ها
۱) اگر بیمار درد دارد بهتر است تا مدتی مسکن مصرف کند .
۲) تا چند ساعت بعد از درمان دندان و بافت های گونه و زبان بی حس هستند و بهتر است بیمار برای جلوگیری از گاز گرفتن گونه ها و زبان تا برطرف شدن اثر بی حسی چیزی نخورد .
۳) بهتر است ابتدا از مصرف غذاهای گرم و سفت که ممکن است به دندان آسیب بزنند پرهیز کند و غذاهای نرم بخورد . ی
۴) مسواک زدن دندان ها، کشیدن نخ دندان و مصرف دهانشویه باید به طور مرتب ادامه پیدا کند .
۵) لازم است بیمار مدتی بعد از عصب کشی دندان خود به دندان پزشک مراجعه کند تا دندان پزشک با بررسی های رادیوگرافی مطمئن شود عفونت از بین رفته است و اگر ضایعه ای در اطراف ریشه وجود داشته است بهبود و از بین رفتن آن را بررسی کند .
دندانی که عصب کشی شده تا چه مدت باقی می ماند ؟
همان طور که گفتیم در طی درمان عصب کشی بافت نرم عفونی درون دندان خارج می شود اما خود ساختار دندان دست نخورده باقی می ماند . درست است که دندانی که عصب کشی شده شکننده تر از سایر دندان ها می شود اما چون اتصالات دندان به لثه و استخوان از بین نرفته است، در صورت رعایت مراقبت های لازم دندان عصب کشی شده می تواند سال ها باقی بماند.
جلوگیری از بروز پوسیدگی و مشکلات دندانی
برای جلوگیری از بروز عفونت ، پوسیدگی دندانی و بیماری های لثه ، و در نهایت جلوگیری از نیاز به درمان های دندان پزشکی مانند عصب کشی در آینده، دندان پزشکان توصیه می کنند:
۱) بهداشت دهان و دندان به طور کامل رعایت شود که شامل دو بار مسواک زدن منظم در روز، استفاده از نخ دندان، استفاده از خمیر دندان های حاوی فلوراید و مصرف دهانشویه برای کنترل کردن مناسب پلاک های میکروبی دندان.
۲) بیماران به طور دوره ای و منظم برای معاینه دندان ها به دندان پزشک خود مراجعه کنند .
۳) افراد از مصرف نوشیدنی ها و غذاهای شیرین پرهیز کنند و یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنند .
۴) برای جلوگیری از تجمع پلاک و پوسیده شدن دندان ها توصیه می کنند شیار های عمیق دندان ها با ماده مناسب شیار پوش بپوشانند .
۵) خشکی دهان سبب افزایش فعالیت باکتری های پوسیدگی زا می شود. برای جلوگیری از این آسیب باید از خشک شدن دهان جلوگیری کرد .
نتیجه گیری
در درون دندان از ناحیه تاج تا نوک ریشه یک بافت نرم پر از اعصاب و عروق به نام پالپ وجود دارد . آسیب به پالپ و عفونی شدن آن نیاز به مداخله درمانی و انجام درمان عصب کشی دارد. چنین دندانی درد خودبخودی و گاهی شدید دارد . عصب کشی دندان یک پروسه درمانی بی خطر و آسان اما در عین حال حساس است. درمان عصب کشی، دندان ها را از بافت عفونی پاک می کند و به آن فرصت ترمیم و احیا می دهد. بعد از عصب کشی مانند هر عمل درمانی دیگر بیمار باید به توصیه های دندان پزشک خود با دقت عمل کند .
“دکتر موفق فولادگر متخصص ایمپلنت دندان، متخصص ارتودنسی دندان و دندانپزشک زیبایی ”
✔ عضو سازمان رسمی نظام پزشکی کشور
✔ عضو انجمن دندانپزشکان ایران
✔ رتبه پنجم آزمون جامع دندانپزشکی کشور سال ۱۳۷۱
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Astra کشور سوئد
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Zimmer کشور آمریکا
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Horisons آمریکا
✔ دارای تجربه ۲۵ سال درمان بالینی در ایران و خارج از کشور
🏥 آدرس مطب : سعادت آباد ، میدان کاج ، ابتدای خیابان بهزاد ، ساختمان ارس ، پلاک۴ ، طبقه۴
📞 شماره تماس مطب : ۰۲۱۲۲۰۸۹۰۰۳