امروزه با پیشرفت علم دندان پزشکی و توجه بیش از پیش مردم به ظاهر و زیبایی خود استفاده از مواد ترمیمی هم رنگ دندان رواج بسیاری یافته است. اولین بار فردی به نام بوون (R Bowen) در سال ۱۹۶۲ یک ماده ترمیمی پلیمری را ساخت که با ذرات سیلیکا بعنوان فیلر تقویت شده بود. این ماده کامپوزیت نام گرفت. کامپوزیت نوعی ماده ترمیمی هم رنگ دندان است که برای ترمیم حفرات ایجاد شده در اثر پوسیدگی ها و یا برای اصلاح طرح لبخند، مرتب نشان دادن دندان ها و یا اصلاح رنگ آن ها استفاده می شود که درجات مختلفی از استحکام ، پولیش پذیری و ضریب شکست نوری دارد.
انواع کامپوزیت های دندان پزشکی
کامپوزیت با توجه به اندازه و تعداد ذرات به چهار دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
۱) کامپوزیت هیبرید : این نوع کامپوزیت که برای دندان های خلفی استفاده می شوند دارای ذرات بزرگتر و استحکام بالاتر است.
۲) کامپوزیت میکروفیل : این نوع کامپوزیت برای دندان های جلویی استفاده می شود زیرا دارای ذرات ریز است و هنگامی که بر روی سطح دندان قرار داده می شود سطح آن صاف و براق است. از مهم ترین مزیت های کامپوزیت میکروفیل درخشندگی و براقیت بالا پس از پالیش است اما عیب آن میزان مقاومت و استحکام کم تر نسبت به دیگر انواع کامپوزیت ها است. اگر سطح کامپوزیت صاف تر باشد میزان رنگ گرفتن آن و نیاز به پالیش های مکرر در گذر زمان کم تر خواهد بود.
۳) کامپوزیت نانوفیل : این کامپوزیت هر دو مزیت استحکام و زیبایی را با هم دارا است.
۴) Ips ونیر : این کامپوزیت سرامیکی به دلیل استفاده از ذرات سرامیکی ثبات رنگ و استحکام بسیار بالایی را نسبت به دیگر انواع کامپوزیت های مشابه خود دارا است. این نوع کامپوزیت بسیار مشابه لمینت سرامیکی است. افرادی که از در رژیم غذایی خود از مواد غذایی رنگدانه دار استفاده زیادی می کنند بهتر است از این کامپوزیت سرامیکی استفاده کنند تا رنگ کامپوزیت آن ها تغییر نکند.
موارد استفاده از کامپوزیت های دندانی
۱) دندان هایی که دچار لب پریدگی شده اند
۲) از بین بردن فضا های باریک بین دو دندان ( دیاستم دندانی)
۳) دندان هایی که شکسته و یا ترک خورده اند
۴) دندان های دچار پوسیدگی
۵) پرکردن دندان های قدامی
۶) پرکردن دندان هایی که در سطح وسیع تخریب شده اند
۷) اصلاح بد رنگی و بد فرمی دندان ها
چه کسانی نباید از کامپوزیت برای دندان های خود استفاده کنند؟
تحقیقات اخیر نشان داده اند که اکثر افراد می توانند برای اصلاح طرح لبخند خود از درمان کامپوزیت دندان استفاده نمایند. این نوع درمان های زیبایی برای افرادی مناسب هستند که دندان ها و لثه های سالمی داشته باشند.
برخی از افراد هستند نمی توانند از روش های زیبایی کامپوزیت دندان استفاده کنند این افراد عبارتند از:
• بیمارانی که دارای عادت های پارافانکشنال مانند دندان قروچه هستند باید ابتدا مشکل خود را درمان کنند سپس اقدام به انجام کامپوزیت کنند.
• افرادی که سایش شدید دندانی دارند.
• افرادی که بهم ریختگی دندانی شدید دارند باید ابتدا ارتودنسی انجام داده سپس اقدام به کامپوزیت دندان کنند.
• افرادی که دارای بیماری لثه فعال هستند.
• افرادی که بهداشت دهان و دندان ضعیف دارند.
• افرادی که دارای دندان های برجسته و بیرون زده هستند نباید از روش کامپوزیت دندان استفاده کنند و باید به جای آن از لمینت سرامیکی که دارای ضخامت بسیار کمی است، استفاده کنند.
• افرادی که پوسیدگی زیر لثه دارند
• در صورت وجود پوسیدگی عمقی دندان که دندان پزشک مجبور به خارج کردن مقدار زیادی از بافت دندان شود و ساختار دندان ضعیف شود.
نکات قبل از کامپوزیت کردن دندان ها
o قبل از استفاده از این تکنیک، نباید روی دندان ها از هیچ روش سفید کردن درمانی دیگری استفاده شده باشد. اگر قبل از درمان کامپوزیت بر روی دندان از روش بلیچینگ استفاده شده باشد بهتر است بین بلیچینگ و درمان کامپوزیت ۱۴ تا ۲۱ روز فاصله باشد چون بعد از گذشت مدتی از بلیچینگ ممکن است دندان تغییر رنگ دهد و بین قسمت کامپوزیت شده و دندان بلیچ شده تفاوت رنگ وجود داشته باشد.
o باندینگ کامپوزیت یک روش حساس به تکنیک و دقیق است و لازم است دندان پزشک مهارت و تجربه کافی داشته باشد.
مراحل انجام درمان کامپوزیت دندانی
۱) اولین مرحله برداشت نواقص دندانی و پوسیدگی ها با فرز مناسب است
۲) سپس سطح دندان به خوبی تمیز می شود.
۳) مرحله مهم و حیاتی در کامپوزیت که چسبندگی آن تا حد زیادی به رعایت این نکته بستگی دارد ایزولاسیون است.
۴) اسید اچ کردن : بعد از تمیز کردن سطح دندان و ایزولاسیون مقدار کافی از ماده اسیدی فسفریک اسید ۳۰-۴۰ درصد ( معمولا ۳۷ درصد) بر روی قسمتی که قرار است کامپوزیت شود به مدت ۲۰ ثانیه قرار می گیرد . قرار دادن اسید اچ به ایجاد تخلخل و چسبندگی بهتر کامپوزیت کمک می کند.
۵) بعد از این زمان اسید به خوبی شسته می شود. و در مینای دندان نمای برفک یا frosty enamel دیده می شود. سپس دوباره سطح دندان خشک شده و ایزولاسیون برای جلوگیری از آلوده شدن سطح دندان به بزاق، رطوبت، خون و سایر مواد برقرار می شود.
۶) ماده ادهزیو یا باندینگ که در واقع به چسبندگی بین دندان و کامپوزیت کمک می کند با کمک یک میکروبراش روی دندان قرار داده می شود. ادهزیو از طریق تخلخل ها به عمق مینا و عاج نفوذ می کند. ماده ادهزیو معمولا با نور ست می شود. بعد از قرار دادن ادهزیو به مدت ۲۰ ثانیه روی آن با دستگاه مخصوص UV نور تابانده می شود.
۷) بعد از قرار دادن ادهزیو نوبت کامپوزیت می رسد. کامپوزیت را برای دوام بیشتر به روش لایه لایه مایل (oblique incremental) روی دندان قرار می دهند. ضخامت هر لایه بیشتر از ۲ میلی متر نخواهد بود و هر لایه را بعد از قرار دهی و شکل دادن به مدت ۴۰ ثانیه با کمک همان دستگاه لایت کیور نور می دهند.
۸) بعد از پر کردن دندان و شکل دادن کامل کامپوزیت، سطح آن با کمک وسایل مخصوصی مثل دیسک های قابل انعطاف و رابر کپ ها یا لاستیک های مخروطی شکل به خوبی پالیش و براق می شود. پالیش نهایی کامپوزیت بر ثبات رنگ آن و سلامت لثه ها تاثیر زیادی دارد.
۹) مرحله اخر فینیش کردن نام دارد که با استفاده از نوار های پرداخت، انحناها و نواحی بین دندانی را شکل می دهند.
بعد از انجام درمان کامپوزیت ممکن است تا مدتی دندان ها به گرما و سرما حساس باشند که با گذشت زمان برطرف می شود.
تعیین رنگ کامپوزیت برای دندان ها
انتخاب رنگ کامپوزیت چه برای مقاصد ترمیمی و چه برای مقصد زیبایی باید قبل از تراش و شروع درمان انجام شود. برای انتخاب باید به رنگ دندان بیمار توجه کرد و نباید سطح دندان خشک باشد چون از دست دادن رطوبت رنگ دندان را روشن تر نشان می دهد. بهتر است قبل از انتخاب رنگ سطح دندان ها برساژ شده و از جرم، پلاک و آلودگی پاک شود. متخصص ترمیمی رنگ ونیر کامپوزیت بیمار را با توجه به رنگ پوست، رنگ چشم ها، رنگ مو و سلیقه بیمار انتخاب می کند.
کیت های راهنمای انتخاب رنگ در دندان پزشکی به انتخاب رنگ مناسب کامپوزیت کمک می کنند. برای اینکه دندان های کامپوزیت شده بیشتر شبیه دندان های طبیعی بیمار شوند، دندان پزشک کامپوزیت را به روش لایه گذاری قرار می دهد و در هر لایه از یک نوع کامپوزیت مناسب استفاده می کند به این ترتیب لبه های دندان نسبت به پایه آن شفاف تر خواهند بود.
برای ترمیم دندان ها آمالگام بهتر است یا کامپوزیت؟
آمالگام یک ماده ترمیمی نقره ای رنگ است که از ترکیب فلزات جیوه، مس، نقره و سرب تشکیل شده است. آمالگام از کامپوزیت ارزان قیمت تر است. طول عمر بالایی دارد. به دلیل این که ۵۰ درصد آن را جیوه تشکیل می دهد ممکن است در بعضی افراد باعث آلرژی شود. آمالگام برعکس کامپوزیت هم رنگ دندان نیست و رنگ تیره ی نقره ای آن ظاهری ناخوشایند را در دهان بیماران ایجاد می کند و بنابراین برای ترمیم دندان های قدامی و دندان هایی که در لبخند بیمار مشخص می شوند مناسب نیست.
تراش حفره کامپوزیت نسبت به آمالگام محافظه کارانه تر است و نسج کمتری از دندان برداشته می شود. انتخاب بین کامپوزیت یا آمالگام به فاکتور های مختلفی مثل ترجیح بیمار، وضعیت اقتصادی، اکلورژن و … بستگی دارد.
ونیر کامپوزیت
ونیر کامپوزیت ها نوعی از روکش های قابل انعطاف دندان از جنس کامپوزیت و به فرم خمیری هستند که متناسب با کاربرد آن ها، بر روی دندان چسبانده می شوند. کامپوزیت ونیر یک روش محافظه کارانه و سریع برای اصلاح طرح لبخند است که به آن ونیر در یک جلسه نیز گفته می شود. با استفاده از این روش، روکش های دندانی ظریف و در عین حال مقاوم بر روی دندان ها قرار داده می شود و چون در بسیاری از موارد نیاز به تراش دندان ندارند آسیب کمتری به دندان ها وارد می کنند.
این ماده خمیری بعد از معاینه دندان پزشک، بدون نیاز به تهیه در لابراتوار به کمک تکنیک بسیار حساس و با توجه به رنگ دندان بر روی دندان قرار داده می شود و بعد از سفت شدن و پولیش کردن شبیه بافت و فرم دندان می شود. مزیت های ونیر کامپوزیت ها که باعث می شود بیماران آن را انتخاب کنند یکی سریع بودن پروسه درمان است که در یک جلسه تکمیل می شود. دوم هزینه کمتر آن نسبت به ونیر لمینت است. سوم این که روشی محافظه کارانه است و چهارم این که ظاهری طبیعی به دندان ها می بخشد.
ونیر کامپوزیت بهتر است یا ونیر لمینت
انتخاب بین ونیر کامپوزیت و ونیر لمینت کاملا به الویت بیمار بستگی دارد. همان طور که گفته شد ونیر کامپوزیت نسبت به ونیر لمینت سرامیکی ارزان قیمت تر است. قرار دادن کامپوزیت در یک جلسه انجام می شود در حالی که درمان ونیر لمینت ۲ تا ۴ هفته طول می کشد. ونیر های کامپوزیتی به خوبی به دندان ها یا کامپوزیت قبلی باند می شوند. از طرف دیگر تحقیقات نشان داده است که دوام ونیر های لمینت از ونیر کامپوزیت ها بیشتر است و در برابر فشار و ضربه محکم تر هستند. بیمار باید با دندان پزشک خود مشورت کند و با کمک او درمان مناسب را انتخاب کند.
انواع ونیر های کامپوزیتی
دو نوع ونیر کامپوزیت بر سطح دندان میتواند استفاده شود:
۱) مونوکروماتیک و استفاده از کامپوزیت یونیورسال : این نوع کامپوزیت میزانی از شفافیت را برای قرار گیری در لایه عاجی و لایه مینا دارا است. کامپوزیت یونیورسال به بازسازی لایه های عاجی و مینایی کمک می کند.
۲) پلی کروماتیک و استفاده از کامپوزیت‌ها با رنگ‌های مختلف: برای دستیابی به زیبایی بیشتر کامپوزیت ها با رنگ ها و شفافیت های مختلف بصورت لایه لایه بر روی دندان قرار داده می شوند
مزایای استفاده از کامپوزیت
✔ زیبایی دندان ها به علت رنگ طبیعی
✔ حفاظت از ساختار دندان ها و محافظه کارانه بودن
✔ طول عمر خوب کامپوزیت ها
✔ قابل تعمیر بودن کامپوزیت در صورت آسیب دیدن
✔ برقراری پیوند با ساختار دندان ها
✔ داشتن صرفه از نظر اقتصادی نسبت به ونبر لمینت
عوارض و مشکلات استفاده از کامپوزیت
✔ قرار دادن کامپوزیت نسبت به آمالگام و سایر مواد ترمیمی زمان بیشتری می برد
✔ خطر ریز نشت در صورت عدم دقت و ایجاد پوسیدگی ثانویه
✔ نیاز به مراقبت دقیق از بهداشت دهان و دندان
✔ مقاومت کم در برابر شکستن یا ترک خوردن
✔ ایجاد حساسیت دندانی نسبت به سرما و گرما به علت تراش مختصر بافت دندان
اتصال کامپوزیت ها به دندان کمترین عوارض را دارد
۱) درمان کامپوزیت یک درمان محافظه کارانه است که با حداقل تراش دندان و یا بدون هیچ تراشی همراه است.
۲) قرار دادن کامپوزیت به فضای لثه ها تجاوز نمی کند و بنابراین سبب التهاب، تورم و تغییر رنگ و در نهایت تحلیل استخوان نمی شود. استفاده از ابزاری مثل نخ های زیر لثه و نوار ماتریس ها به حفظ کانتور دندان و عدم تداخل ترمیم با فضای لثه کمک می کنند.
۳) انجام پالیش بعد از اتمام کار یک سطح صاف و صیقلی ایجاد می کند که از نفوذ باکتری ها و مواد رنگی جلوگیری می کند. در نتیجه تجمع پلاک به حداقل می رسد و عوارضی مانند التهاب لثه ایجاد نمی شود.
مراقبت های لازم بعد از درمان کامپوزیت دندان
• رعایت بهداشت دهان و دندان شامل دو بار مسواک زدن در روز، نخ دندان کشیدن بخصوص در نواحی زیر لثه و مصرف دهانشویه بصورت روزانه ضروری است.
• انتخاب خمیر دندان فلوراید دار مناسب دندان های کامپوزیت شده و استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از آسیب به سطح کامپوزیت.
• توجه به سلامت لثه ها.
• کامپوزیت ها بیشتر از دندان های طبیعی به مواد غذایی رنگی حساس هستند بنابراین لازم است مصرف موادی مثل شراب، چای، قهوه، آب هویج، سس های رنگی و هرگونه شکلات و نوشیدنی رنگی در رژیم غذایی کاهش یابد و یا بعد از هر بار استفاده بلافاصله سطح دندان ها به خوبی تمیز شود.
• مصرف دخانیات و تنباکو باید تا ۴۸ ساعت قطع شود و در این مدت از مصرف مایعات رنگدانه دار مثل قهوه و چای و نوشابه اجتناب شود.
• اجتناب از گاز زدن و جویدن مواد بسیار سفت مثل یخ، آجیل، ناخن، سر مداد و … چون باعث شکستگی ترمیم می شود.
• افرادی که عادات پارافانکشنال مثل دندان قروچه دارند باید از نایت گارد استفاده کنند.
• انجام معاینات منظم دندان پزشکی ضروری است.
• در صورت ترک خوردن یا لب پریدگی ترمیم کامپوزیت بیمار باید هرچه سریع تر جهت ترمیم آن به دندان پزشک خود مراجعه کند.
• افزایش حساسیت به سرما و گرما از دیگر عوامل هشداری است که ممکن است نشان دهنده خراب شدن ترمیم کامپوزیت باشد که لازم است بیمار به آن بی توجهی نکند.
طول عمر کامپوزیت دندان چقدر است؟
طول عمر ترمیم کامپوزیت به میزان زیادی به سبک زندگی فرد و نگهداری او بستگی دارد. اگر فردی عادت به دندان قروچه داشته باشد کامپوزیت او دچار شکستگی می شود و لازم است از همان ابتدا از یک نایت گارد استفاده کند. همین اتفاق برای افرادی که عادت به ساییدن دندان های خود دارند نیز می افتد. همچنین همان طور که گفته شد فرد باید بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کند . به توصیه های دندان پزشک خود دقت کند.
فاکتور مهم دیگری که در ماندگاری کامپوزیت تاثیرگذار است مهارت دندان پزشک و تجربه او در تکنیک صحیح قرار دادن کامپوزیت است. طول عمر ترمیم ها و ونیرهای کامپوزیتی ۵ سال تخمین زده شده است اما در صورت مراقبت صحیح، بیشتر هم دوام می آورد.
جمع بندی
امروزه نیازهای دندان پزشکی هم سو با نیاز افراد به زیبایی و ظاهر خود حرکت می کند و همین مسئله علم دندان پزشکی را به سمت استفاده از مواد ترمیمی هم رنگ دندان سوق داده است. استفاده از کامپوزیت علاوه بر زیبایی و اصلاح خط لبخند مزیت های دیگری نیز برای بیمار دارد که بر کسی پوشیده نیست.
به شرط این که که بیمار ملاحظات خاص کامپوزیت را رعایت کند و دندان پزشک نیست در قرار دادن این ماده ترمیمی تمام تکنیک ها را به درستی رعایت کرده باشد، این ماده ترمیمی می تواند بهتر از مواد ترمیمی قدیمی مثل آمالگام برای او عمل کند.
“دکتر موفق فولادگر متخصص ایمپلنت دندان، متخصص ارتودنسی دندان و دندانپزشک زیبایی ”
✔ عضو سازمان رسمی نظام پزشکی کشور
✔ عضو انجمن دندانپزشکان ایران
✔ رتبه پنجم آزمون جامع دندانپزشکی کشور سال ۱۳۷۱
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Astra کشور سوئد
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Zimmer کشور آمریکا
✔ دارای گواهینامه جراحی ایمپلنت Horisons آمریکا
✔ دارای تجربه ۲۵ سال درمان بالینی در ایران و خارج از کشور
🏥 آدرس مطب : سعادت آباد ، میدان کاج ، ابتدای خیابان بهزاد ، ساختمان ارس ، پلاک۴ ، طبقه۴
📞 شماره تماس مطب : ۰۲۱۲۲۰۸۹۰۰۳